Bir Günün 24 Saat Olduğunu Kim Buldu? Zamanı Ölçmek mi, Toplumu Yönetmek mi?
Bir siyaset bilimci için “zaman” yalnızca gök cisimlerinin hareketiyle ilgili değildir; aynı zamanda iktidarın en sessiz araçlarından biridir. Zaman, toplumu düzenlemenin, davranışları kontrol etmenin, vatandaşlığı biçimlendirmenin ve hatta düşünme biçimlerini yönlendirmenin bir aracıdır. Bir günün 24 saat olduğu fikri, masum bir astronomik hesaplama gibi görünür. Oysa bu hesap, tarih boyunca iktidarların, kurumların ve ideolojilerin şekillendirdiği bir düzenin sembolüdür.
Peki, zamanı kim ölçtü, kim böldü, kim yönetti? Daha da önemlisi: Biz mi zamanı kullanıyoruz, yoksa zaman mı bizi kullanıyor?
Zamanın İcadı: İktidarın En Eski Kurumu
Zamanı bölmek, onu anlamaktan çok onu yönetmek anlamına gelir. Eski Mısırlılar, gökyüzündeki yıldızların hareketini gözlemleyerek günü 24 eşit parçaya böldüler. Bu, sadece astronomik bir yenilik değil, aynı zamanda toplumsal bir devrimdi.
24 saatlik gün, tarımın, ibadetin ve emeğin düzenlenmesini kolaylaştırdı. Ancak bu düzen, iktidarın zamanı yönetme biçiminin de başlangıcıydı. Çünkü kim zamanı tanımlarsa, kim “gün başladı” veya “mesai bitti” derse, o kişi toplumu yönetir.
Zamanı bölmek, insanın gökyüzü üzerindeki ilk otorite ilanıdır. Kilise çanları, fabrika sirenleri, akıllı telefon alarmları… Hepsi aynı şeyi söyler: Senin zamanın, bir düzenin parçasıdır.
Bir Gün 24 Saat: Kurumların İdeolojik Zamanı
Bir günün 24 saat olması, yalnızca bir takvim meselesi değil, bir kurumsal ideoloji meselesidir. Modern devlet, zamanı kendi mantığına göre biçimlendirir:
– Sabah: üretim zamanı
– Öğle: tüketim zamanı
– Akşam: itaat zamanı
Zaman, kurumlar aracılığıyla vatandaşın davranışlarını şekillendirir. Okullar çocuklara “zamanında olmayı”, fabrikalar işçilere “vakti verimli kullanmayı”, devlet ise bireylere “programlı yaşamayı” öğretir.
Ama bu “verimlilik” kimin çıkarınadır?
Zamanı 24 parçaya bölen uygarlık, özgürlüğü kaç parçaya böldü?
Zamanın kendisi bir ideolojik mekanizma haline gelmiştir. Kapitalist üretim modeli, zamanı paraya dönüştürürken, bireyi de dakikalara hapseder. Bir siyaset bilimci için bu, yalnızca saatlerin değil, hayatların disipline edilmesidir.
Erkek ve Kadın Zamanı: Stratejik mi, Paylaşımsal mı?
Zamanı anlamlandırma biçimimiz cinsiyetle de iç içedir. Erkek egemen siyaset, zamanı kontrol etme, yönetme ve planlama üzerinden okur. Erkekler için zaman, stratejiktir — “kazanmak”, “yarışmak” ve “önceden görmek” için vardır.
Oysa kadın bakışı zamanı paylaşım, etkileşim ve bakım üzerinden değerlendirir. Kadınlar, zamanı doğrusal değil, çevrimsel olarak algılarlar; tıpkı doğa gibi, tıpkı mevsimler gibi.
Bu nedenle kadınların zaman anlayışı, demokratik katılımın ve toplumsal dayanışmanın ruhunu taşır.
Bir toplumun saati, yalnızca gökyüzüne değil, cinsiyetler arası güç ilişkilerine de bakılarak okunmalıdır.
Vatandaşlık ve Zaman: Saat Kimdeyse Güç Ondadır
Modern devlet, zamanı “vatandaşlık disiplini” olarak kullanır. “Zamanında öde”, “zamanında oy ver”, “zamanında git”, “gecikme”…
Bu söylemler, vatandaşlık bilincinin itaat merkezli bir biçimde inşa edildiğini gösterir.
Bir günün 24 saat olması, sanki evrensel bir gerçekmiş gibi sunulur. Oysa her saat, iktidarın ölçtüğü birimdir.
Bir gün 24 saat değil, belki de 12’si devletin, 6’sı sermayenin, yalnızca birkaçı insanın olabilir.
“Kendi zamanına sahip çıkmak”, belki de çağdaş vatandaşlığın en radikal eylemidir. Çünkü zamanı geri almak, iktidarı sorgulamaktır.
Sonuç: Zamanın Efendisi Kim?
Bir günün 24 saat olduğunu kim buldu?
Evet, teknik olarak cevap basit: Eski Mısırlılar. Ama siyasal açıdan cevap çok daha derindir:
Zamanı bölen, toplumu böler.
Zamanı yöneten, iktidarı yönlendirir.
Zaman, bir takvim sayfası değil; bir iktidar haritasıdır.
Ve biz, o haritanın neresindeyiz?
Kendi zamanımızı mı yaşıyoruz, yoksa başkalarının planladığı bir günün dakikaları mıyız?
Belki de asıl soru şudur: Zamanı kim buldu değil, kimden çalındı?
#siyasetbilimi #iktidar #zaman #kurumlar #demokrasi